Author :
Abstract
İbn İshâk (ö. 151/768) ve Vâkıdî (ö. 207/823) siyer târihinin en önemli iki âlimidir. Her ikisi de kendilerinden sonra gelen İslam târihçilerine öncülük etmiştir. Bu öncülük rivâyet nakil metotlarında görüldüğü gibi rivâyetlerin metinlerinde de görülmektedir. İbn İshâk’ın eserinin büyük bölümü İbn Hişâm tarafından günümüze aktarılmıştır. Bu eser Hz. Peygamber’in Hz. Âdem’e kadar uzanan nesebi ile başlar ve Hz. Peygamber’in hayatı ile devam eder. Vâkıdî’nin eseri ise Hz. Peygamber’in seriyye ve gazvelerini kapsar. İbn İshâk ve Vâkıdî, eserlerinde meşhur siyer ve hadis âlimi Zührî’den rivâyette bulunmuşlardır. Ancak Vâkıdî, Zührî’nin meşhur öğrencilerinden olan İbn İshâk’tan doğrudan hiç rivâyet almamıştır. Onun bu tavrı Horovitz ve Wellhausen gibi bazı müsteşriklerin dikkatini çekmiş ve onlar bu durumu şüpheli görmüşlerdir. Bu şüphelerini desteklemek için İbn İshâk’ın Sîre’si ile Vâkıdî’nin Kitâbü’l-Meğâzî’sinde bazı bölümlerin birbirine çok benzediğini ifade etmişlerdir. Bu iddiadan yola çıkılarak Vâkıdî’nin rivâyetlerinde gizli bir şekilde İbn İshâk’tan faydalanıp faydalanmadığı tespit edilmeye çalışıldı. Bu iki müellif aynı dönemde yaşamalarına rağmen birbirleri ile doğrudan görüşüp görüşmedikleri konusunda net bir bilgiye ulaşamıyoruz. Kaynaklarda İbn İshâk’ın, Vâkıdî’nin hocası olduğuna dair rivâyetler olmasına rağmen bu hususta her ikisinden de birinci ağızdan bir açıklama göremiyoruz. Bu nedenle İbn İshâk’ın Sîre’si ile Vâkıdî’nin Kitâbü’l-Meğâzî’sinde yer alan rivâyetlerden yola çıkılarak Vâkıdî’nin intihal yapıp yapmadığı bilgisine ulaşılmaya çalışıldı. Çalışmamızda Vâkıdî’nin İbn İshâk’tan gizli bir yolla aktarımda bulunmadığı, onun, rivâyetlerini kendine has bir üslup ve isnâd yöntemi ile naklettiği sonucuna ulaştık.
Keywords
Abstract
Ibn Isḥāq (d.151/768) and Wāqidī (d. 207/823) are the two most important scholars in the siyar history. Both pioneered the Islamic Historians who came after them. This leadership has seen in the texts of the narrations as seen in the transfer methods. Much of Ibn Ishāq’s work has been transferred to the present day by Ibn Hisām. This work begins with the generation of the Prophet Muhammad extending to the Prophet Ādam and continues with the life of the Prophet Muhammad. The work of Wāqidī covers the military expeditions and gazvahs of the Prophet Muhammad. Ibn Isḥāq and Wāqidī narrated in his own books the famous siyar and hadith scholar Zuhrī. However, Wāqidī did not receive any narrations directly from Ibn Isḥāq, one of the famous students of Zuhrī. His attitude attracted the attention some orientalists, such as Horovitz and Wellhausen, and saw this suspicious. They stated that in order to support these doubts, some sections of Ibn Isḥāq’s Sīra and Wāqidī’s Kitābu’l-Maghāzī were very similar. Based on this claim, it was tried to determine whether or not Wāqidī used in his narrations in a secret manner. Although these two authors live in the same period, we can’t reach any clear information about whether they are directly in contact with each other. Although sources say that Ibn Isḥāq is the teacher of Wāqidī, we do not see a first-ever explanation from both of them. For this reason, it was tried to find out whether Wāqidī made plagiarism based on the narrations in Ibn Isḥāq's Sīra and Wāqidī's Kitābu’l-Maghāzī. In our study, we reached the conclusion that Wāqidī did not transmit a secret way from Ibn Isḥāq and that he narrated his narrations in his own style and isnād method.
Keywords
- Ataş, Haci. Siyer ve Hadis Kaynaklarında Kitabu’l-Meğâzî. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2018.
- Aktulum, Kubilây. Metinler Arası İlişkiler. 2. Baskı. Ankara: Öteki Yayınları, 2000.
- Çelik, Ali. ‚Târih Yazıcılığında İsnâd’ın Kullanılışı ya da Rivâyetçi Metod‛. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/2 (2003)
- Fayda, Mustafa. ‚İbn İshâk‛. TDV İslam Ansiklopedisi. 20: 93-96. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Fayda, Mustafa. ‚Vâkıdî‛. TDV İslam Ansiklopedisi. 42: 471-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Hizmetli, Sabri. İslam Târihi (İlk Dönem). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1999.
- Jones, Marsden. Kitâbû’l-Meğâzî (Mukaddime), Trc. Musa K. Yılmaz. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2014.
- Jones, Marsden. ‚İntihal Açısından İbn İshâk ve Vâkıdî’ye Göre Âtike’nin Rüyası ve Nahle Seriyyesi‛. Trc. Kasım Şulul. Dokuz Eylül ÜİF Dergisi 16 (İzmir 2002): 309-328.
- İbn Hacer. Tehzîbü’t-Tehzîb. Thk. Halîl E’mûn Şiyhen - Ömer es-Selâmî - Ali b. Mesûd, 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-maʻrife, 1417/1996.
- İbn Hişâm. Sîretü’n-Nebeviyye. Thk. Mustafa es-Seka - İbrahim Ebyârî - Abdulhafîz Şeybî. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1375/1955.
- İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr. Sîretü İbn İshâk. Thk. Muhammed Hamîdullah. Konya: 1981.
- İbn Seyyidinnâs. Uyûnu’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâili ve’s-siyer. Thk. Muhammed el-Îd el-Hatrâvi - Muhyiddin Mestû. 1. Baskı. 2 Cilt. Mektebetu dâri’t-turâs, 1992.
- İmtiyaz, Ahmed. ‚Bir Muhaddis Olarak Vâkıdî‛. Trc. Ramazan Özmen. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2000): 429-439.
- Kafesoğlu, İbrahim. ‚Târih İlmi ve Bizde Târihçilik‛. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Târih Dergisi (Mart 1962 - Eylül 1963): 1-16.
- Rabson, James. ‚İbn İshâk’ın İsnâd Kullanışı (1)‛. Trc. Talat Koçyiğit. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1963): 117-126.
- Severcan, Şefaettin. ‚Rivâyetlerin Bilimselliği (Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi)‛. İSTEM 5/9 (2007): 21-36.
- Şeşen, Ramazan. Müslümanlarda Târih Coğrafya Yazılığı. İstanbul: İSAR, 1998.
- Şulul, Kasım. İlk Siyer ve Meğazî Müelliflerinden Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî- Hayatı, Eserleri, Târihçiliği ve Etkileri. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1996.
- Öz, Şaban. İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
- Özdemir, Mehmet. ‚Siyer Yazıcılığı Üzerine‛. Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 4/3 (Eylül - Aralık 2007): 129-162.
- Özdemir, Veysel. ‚Buhârî’nin Meğâzî Rivâyetlerinde Tesâhülünün Olup Olmadığı ile İlgili Değerlendirmeler‛. Ekev Akademi Dergisi 18/58 (Kış 2014): 395-453.
- Togan, Z. Velidi. Târihte Usûl. İstanbul: Enderun, 1985.
- Ünalan, Abdullah. ‚İbn İshâk ve Hadis Rivâyetlerindeki Yeri‛. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 2 (Kasım 2009): 97-113.
- X. ‚İbn İshâk’ın Hayatı‛. Trc. Mustafa Sabri Küçükaşçı. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ocak 1996): 181-187.
- Vâkıdî, Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbu’l-Meğâzî. Thk. Marsden Jones. 3. Baskı. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1984.
- Vâkıdî. Kitâbu’r-Ridde (Ahmed b. Muhammed b. A’sem el-Kûfî rivâyeti). Thk. Yahyâ Vüheyb el-Cebûrî. 1. Baskı. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-islâmî, 1410/1990.
- Zehebî. Mîzânü’l-iʻtidâl fî nakdi’r-ricâl, Thk. A. Muhammed Muavvıd - A. Ahmed Abdulmevcûd - Abdulfettah Ebu Sünne. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1995.
