Author :
Abstract
Türkiye’de sağlık alanında uygulanan politikalara bakıldığında, son yıllarda sağlık sistemindeki işgücü kaynağında ve sağlık harcamalarında ciddi değişimlerin olduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de sağlık alanındaki işgücüne yönelik olarak insan kaynaklarının düzeyini, eğitim durumunu, finansmanını ve ihtiyaç durumuna göre dağılımını belirlemek, sağlık harcamalarını incelemek ve son dönemlerde uygulanan politika değişimlerini mevcut veriler eşliğinde değerlendirmektir. Çalışmanın temel bulguları; 2002-2018 dönem aralığı içerisinde uygulanan stratejik politika ve planlamalarla sağlık sisteminde önemli adımlar atıldığını, ancak ilgili politika ve planlamaların geliştirilmesinin gerekliliğini, sahada çalışan insan kaynaklarının talep edilen hizmetlere oranla yetersiz kaldığını, bölgeler arasında dağılım açısından dengesizlik olduğunu, insan kaynakları finansmanında özellikle yardımcı sağlık personelini motive edici uygulamaların yapılmasını ve sağlık harcamalarının artırılması gerektiğini göstermektedir. Sonuç olarak; sağlık alanındaki meslek gruplarının tanımlamalarına ait iş akış şemalarının oluşturulmasına, mezuniyet öncesi ve mezuniyet sonrası eğitimlerin düzenlenmesine ve ihtiyaçlar doğrultusunda bu eğitimlerin gözden geçirilmesine, ülkenin saha istatistiklerine göre insan kaynakları yetiştirilmesine, hizmeti sunanların ve kullananların memnuniyetinin değerlendirilmesine, verilen hizmetlerin kalitesinin artırılması yönünde çalışmaların planlanmasına diğer sektörlerde olduğu gibi sağlık sektöründe de ihtiyaç olduğu görülmektedir.
Keywords
Abstract
When it looks at the policies implemented in the health sector in Turkey, in the health system in the labour resources and health expenditures in recent years shows that there are serious changes. The purpose of this study, for the work force in the health sector in Turkey the level of human resources, training status, financing and determine the distribution according to the needs of state, the health expenditure to examine and policy changes implemented in recent years to assess accompanied by the available data. The main findings of the study are; important steps have been taken in the health system with the strategic policies and planning implemented in the 2002-2018 period, but the necessity of developing the relevant policies and plans, the human resources working in the field are insufficient compared to the requested services, there is an imbalance in terms of distribution among the regions, shows that motivational practices should be done and health expenditures should be increased. As a result; as in other sectors, the improvement of work flow schema for the definitions of the occupational groups in the field of health, organizing pre-graduation and post-graduate trainings and reviewing these trainings in line with the needs, training human resources according to the country’s field statistics, planning the works for increasing the quality of the services provided, evaluating the satisfaction of the service providers and users. It is seen that there is a need in the health sector as well.
Keywords
- 13 T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018, 225.
- 2005 yılı itibariyle birinci basamak sağlık hizmeti alanında Türkiye’de büyük bir
- değişim gerçekleşmiş ve Aile Hekimliği sistemine geçilmiştir. 2010 yılına kadar olan süreç
- Tablo 4. Aile Hekimliği Birimi Sevk Hızı (%), Sağlık Bakanlığı: 2002-201818 Sevk Hızı 2002 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1. Basamak Kuruluşları Sevk Hızı (%) 22 3 0.3 0.3 0.3 0.2 0.2 Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı istatistik verilerine göre, aile hekimliği sistemi
- uygulanan tüm bu yeniliklere rağmen 2002-2018 dönemi içerisindeki dağılıma bakıldığında
- Tablo 5. Kurum Türlerine Göre Toplam Hekime Müracaat Sayısı: 2002-201823 Kurum Türleri 2002 2014 2015 2016 2017 2018 Sağlık Ocağı Verem Savaş Dispanseri ÇEKÜS Birimi TSM’ler Özel Poliklinikler Birinci Basamak Toplamı
- başka açıdan değerlendirildiğinde; 2018 yılı istatistiklerine göre Türkiye’de bir yıl içerisinde
- personeli, yatak gibi sunulan hizmetler beraberinde talebi yani hastayı getirmektedir.25 Tablo 6 incelendiğinde, 2018 yılında 100.000 kişiye düşen uzman hekim sayısının 101,
- Doğu Karadeniz bölgesinde istihdam edildiği görülmektedir. Uygulanan sağlık politikaları sonucunda, 2002-2018 döneminde sahada çalışan sağlık
- 25 Çelik, Yusuf. Sağlık Ekonomisi. Siyasal Kitabevi. Ankara, 2011, 54.
- 2002 91.949 45.457 15.592 30.900 16.371 22.289 72.393 41.479
- 2018 153.128 82.894 26.181 44.053 30.615 32.032 190.499 56.351
- Düşen Tablo 8 içerisine, 2018 yılında Türkiye ve OECD ülkelerindeki 100.000 kişiye düşen
- Türkiye 187 37 21 301 9.5 OECD 348 70 83 938 6.8 2018 yılı itibariyle 100.000 kişiye düşen hekim sayısı Türkiye’de 187 iken, bu rakam
- olduğu öngörülmektedir. 31 Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan 2018 yılı Sağlık İstatistikleri Yıllığı’nda yer
- imkânlar sağladıkları için daha tercih edilir durumdadır.32 Kılıç vd. (2004)33 tarafından
- Research. 11th International Conference on Metadata and Semantic Research, MTSR 2017 2017, held in Tallinn,
- Estonia, November 28th to December 1st, 2017.
- Edition, Pearson, New Jersey, 2013, 201.
- 32 Garoufallou vd. Matadata and Semantic Research, 2017.
- meslek liselerindeki eğitim-öğretim faaliyetlerinden ise 2004 yılı itibariyle MEB sorumludur. Türkiye’de sağlık alanında çalışmak amacıyla eğitim almak isteyen adaylar açısından
- durumdadır.36 YÖK tarafından yayımlanan 2014 yılı Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum
- 34 Akdağ vd. İlerleme Raporu Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı. 2008.
- Türkiye 75.627.384 73 11.551 51.445 4.5 2013
- Hollanda 16.833.345 8 10.960 18.714 1.7 2012
- İngiltere 63.705.000 34 17.365 55.870 3.2 2011
- Finlandiya 5.428.571 5 1.534 6.559 4.3 2012
- İsveç 9.500.000 7 4.957 29.288 5.9 2012
- Almanya 80.558.700 36 12.247 85.009 6.9 2012
- Yunanistan 10.772.967 7 1.793 12.817 7.1 2013
- Fransa 65.586.000 47 5.919 131.857 22.3 2012 Hemşirelik yüksekokullarındaki durum incelendiğinde, 2012-2013 eğitim-öğretim yılı
- zor bir durumdur.39 2008 yılında YÖK’ün yaptığı çalışmalar sonucunda tıp fakültelerindeki
- Öğrenci ve Akademik Personel, Fiziki Mekân ve Kapasite, Cihaz ve Donanım Durumu). YÖK Yayın No: 2014/1,
- Eskişehir, 2014, 37.
- Öğrenci ve Akademik Personel, Fiziki Mekân ve Kapasite, Cihaz ve Donanım Durumu). 2014, 36,85.
- Bu sertifikalı eğitimlerin usul ve esasları, Sağlık Bakanlığı tarafından 21.08.2010 tarihinde
- sağlayacak düzenlemeler yapılmıştır. Bu bağlamda örnek vermek gerekirse, 2010 yılında
- yayımlanmış, yayımlanan bu yönetmelik 2011 yılında revize edilmiştir. 4. SAĞLIK HİZMETLERİNDE İNSAN KAYNAKLARI FİNANSMANI Sağlık alanında diğer alanlarda olduğu gibi insan kaynaklarının verimliliğini ve
- Tablo 10, 2002-2012 yılları arasında mevcut personel istihdamını göstermektedir. Tablodan
- görülebileceği üzere, 2012 yılında uygulama sonucunda hizmet alımı yolu ile çalıştırılan
- personel sayısı 2002 yılına oranla yaklaşık on bir kat artmıştır.
- Bu sistem, ilk olarak 2003 yılında Sağlık Bakanlığı’na bağlı birinci basamak sağlık
- kuruluşlarında, sonrasında ise 2004 yılında ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşlarında
- sağlık harcamalarını kapsamaktadır. Şekil 2 ele alındığında, 2002-2018 dönem aralığı içerisinde toplam sağlık
- görülmektedir. 2002 yılında kamu sektörünün toplam sağlık harcamaları, özel sektör toplam
- sağlık harcamalarından 2.4 kat fazla iken, bu oran 2018 yılında 3.4 kat daha fazla
- University Press, McGraw-Hill Education. Glasgow, 2005, 138.
- 47 Rosen, Harvey S. Public Finance. 7th Edition, McGraw-Hill Education. United States, 2005, 216-219.
- Visible Hand. 2nd Edition, Basingstoke, UK. Palgrave McMillan, 2004, 29.
- harcamalarına oranının en düşük (2.1 kat) olduğu yıllar 2005 ve 2007 olurken, en yüksek
- olduğu yıl ise 2011 (3.9 kat) yılı olmuştur.
- Şekil 2. Sağlık Hizmeti Sunucularına Göre Toplam Sağlık Harcamaları: 2002-201851 Ülkelerin gayrisafi yurtiçi hasılası (GSYH) içerindeki sağlık harcamalarının payı,
- incelendiğinde, 2002 yılına göre 2018 yılında cari sağlık harcamalarının 8 kattan, yatırım
- Tablo 11. Toplam Sağlık Harcamaları: 2002-201852 Cari Sağlık Harcaması (milyon TL)
- 2002 18.331 5.1 443 18.774 5.2
- 2005 33.292 4.9 2.067 35.359 5.2
- 2006 40.949 5.2 3.120 44.069 5.6
- Mayıs 2020, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084.
- OECD ülkelerinde cari sağlık harcamalarının GSYH içerisindeki payı %8.8 (2017 yılı) iken,
- Türkiye’de %4.2 (2018 yılı) olarak gerçekleşmiştir.53 WHO kişi başına sağlık harcamalarını iki temel parametre ile incelemektedir. Birinci
- harcamalarının ortalaması 495 ABD $’ıdır. Bu ortalamaya göre 2002, 2005, 2006, 2015, 2017
- Şekil 3. Kişi Başına Kamu ve Özel Sağlık Harcamaları (ABD $): 2002-201854 Türkiye’de kişi başına cari sağlık harcamaları OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında,
- çekmektedir. Türkiye’de 1.181 ABD $ (2018 yılı) olan kişi başına cari sağlık harcamaları,
- OECD ülkelerinde 3.857 ABD $ (2017 yılı)’dır.55
- Şekil 4. Kişi Başına Toplam Sağlık Harcamaları (ABD $): Dünya, 201356
- öngörmeye yönelik planlamalara yer verilen Sağlıkta İnsan Kaynakları 2023 Vizyonu
- mevcut sorunların çözümüne yönelik son on beş yıla yayılan (2008-2023) politikaların ve
- en önemli değişim olarak değerlendirilen performansa dayalı ek ödeme sistemi, 2003-2004
- Akdağ, Recep, Aydın, Sebahattin & Demirel, Hüseyin. İlerleme Raporu Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 749. ISBN: 978-975-590-273-9. Ankara, 2008.
- Akdağ, Recep, Nazlıoğlu, Serpil, Mollahaliloğlu, Salih, Kosdak, Mustafa, Öncül, Hasan Gökhun, Erkoç, Yasin, Çinal, Adnan, Aydın, Sabahattin, Ünüvar, Necdet & Tosun, Nihat. (ed). “Sağlıkta İnsan Kaynakları 2023 Vizyonu”. TC Sağlık Bakanlığı, Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 851. Ankara, 2011.
- Çelik, Yusuf. Sağlık Ekonomisi. Siyasal Kitabevi. Ankara, 2011.
- Donaldson, Cam, Gerard, Karen, Jan, Stephen & Wiseman, V. Economics of Health Care Financing: The Visible Hand. 2nd Edition, Palgrave Mcmillan, UK, 2004.
- Esmail, C. Laura, Cohen-Kohler, Jilian Clare & Djibuti Mamuka. “Human Resource Management in the Georgian National Immunization Program: A Baseline Assessment”, Human Resources for Health, 5/20 (2007).
- Folland, Sherman, Goodman, Allen C. & Stano, Miron. The Economics of Health and Health Care. 7th Edition, Pearson, New Jersey: 2013.
- Garoufallou, Emmanouel, Virkus, Sirje, Siatri, Rania & Koutsomiha, Damiana. Matadata and Semantic Research. 11th International Conference on Metadata and Semantic Research, MTSR 2017 2017, held in Tallinn, Estonia, November 28th to December 1st, 2017.
- Hongoro, Charles & Mcpake, Barbara. “How to Bridge the Gap in Human Resources for Health”. The Lancet, 364/9443 (2004), 1451-1456.
- Kılıç, Mustafa & Tunç, Şebnem. “İnsan Kaynakları Planlaması Açısından Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Bölgelerinde Çalışan Hekimlerin Sorunları ve Memnuniyet Durumlarının Değerlendirilmesi”. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 7/1 (2004), 39-64.
- Lammintakanen, Johanna, Kivien, Tuula & Kinnunen, Juha. “Managers’ Perspectives on Recruitment and Human Resource Development Practices in Primary Health Care”. International Journal of Circumpolar Health, 69/5 (2010), 462-469.
- Özkan, Şirin & Uydacı, Mert. “Türkiye’de Sağlık Sektöründe İnsan Kaynakları Sisteminin İncelemesi”. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11/44 (2015), 221-238.
- Reina, Manuel Ruiz-Adame, Correa, Manuel, Soler & Nuria García-Agua. “A Study of The Graduates of Health Economics Masters Programs in Spain”. Gac Sanit.,33/6 (2019), 523-528.
- Rosen, Harvey S. Public Finance. 7th Edition, McGraw-Hill Education. United States, 2005.
- TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Konularına Göre İstatistikler: Sağlık Harcamaları İstatistikleri, Erişim 3 Mayıs 2020, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1084.
- T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. Sağlık 2006. Ankara,
- T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü. Dünya Sağlık Örgütü İş yüküne Dayalı Personel İhtiyacı Belirleme Yöntemi Birinci Basamak Sağlık Kurumları Uygulaması. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 929. Ankara, 2014.
- T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Ankara, 2019.
- Yıldırım, Hasan Hüseyin. Türkiye Sağlık Sistemi: Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu. Birinci Baskı, SASAM, Sağlık-Sen Yayınları, Ankara, 2013.
- YÖK, Yükseköğretim Kurumu. Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durum Raporu (Kurumların Öğrenci ve Akademik Personel, Fiziki Mekân ve Kapasite, Cihaz ve Donanım Durumu). YÖK Yayın No: 2014/1, Eskişehir, 2014.
- WHO, World Health Organization. “The World Health Report 2006: Working Together for Health”. Erişim 22 Ağustos 2019. https://www.who.int/whr/2006/whr06_en.pdf.
- WHO, World Health Organization. Sağlık Harcamaları Haritaları, Erişim 4 Mayıs 2020
- Wonderling, David, Gruen, Reinhold, & Black, Nick. Introduction to Health Economics. First Edition, Open University Press, McGraw-Hill Education. Glasgow, 2005.
